در سال‌های اخیر خشکسالی آفتی به جان کشاورزی کشور شده است اما در این میان در بخش خصوصی مدیرانی وجود دارند که توانسته‌اند با مدیریت صحیح، اعتقاد به آموزش و آگاهی از دارایی‌های خدادادی کشورمان، معجزه‌ای در افزایش تولید ایجاد کنند و با توسعه شیوه کشاورزی قراردادی ضمن حفظ خاک و آب محصولات با کیفیتی را تولید کنند که بازار گسترده جهانی دارد. سید مظفر عبدالله از این مدیران است که می‌گوید کشاورزی قراردادی تنها راه نجات کشاورزی کشور است. می‌توانیم گام به گام با استانداردهای جهانی حرکت کنیم و اگر سوء مدیریت‌ها و بروکراسی اداری بگذارد حال صنایع غذایی خوب است و به خودکفایی رسیده‌ایم. در ادامه گفت و گوی پایگاه خبری تحلیل ” مدیران نیوز” را با او می‌خوانید:
در میان افرادی که در عرصه اقتصادی هستند دو دسته مدیر وجود دارد یک دسته به دنبال سود هستند و این سود را به هر طریق کسب میکنند. کار این افراد ارزشمند است اما برخی از افراد صاحب صنعت هستند که برخی از وظایف پنهان را بر عهده دارند و آن سالم سازی جامعه است زیرا ریشه بسیاری از ناهنجاری‌های اجتماعی بیکاری است و صاحبان صنعت به صورت پنهان وظیفه دارند با ایجاد شغل این آسیب‌ها را از بین ببرند.
این تفکر در میان بسیاری از صاحبان صنعت وجود دارد که در عین حالی که می‌تواند کشور را ترک کرده و با آرامش در نقطه دیگری از دنیا زندگی کنند اما بخاطر علاقه به کشور مانده‌اند زیرا آنها می‌خواهند به جامعه خود خدمت کنند. هنگامی که بنده ۳۶۰۰ نفر کشاورز تربیت کردم و از دل زمین ثروت تولید میکنند به خود افتخار می‌کنم زیرا این به معنای قدرت است. کشوری همانند امریکا به خاطر تجهیزات نظامی ابرقدرت نیست بلکه به خاطر توان اقتصادی بالا در این جایگاه قرار دارد. ما نیز اگر بخواهیم در منطقه قدرت داشته باشیم باید تولید ثروت کنیم و اقتصاد قوی داشته باشیم. وقتی اقتصاد قوی شد مردم قوی داریم که رفاه اقتصادی و اجتماعی دارند. اگر کشور ما در برخی زمینه‌ها نتوانست به اهداف خود دست یابد به این دلیل است که استراتژی توسعه نداشته است و مدام از این شاخه به شاخه دیگر پریده‌ایم. قرن حاضر، قرن تغییر است و اگر تغییر نکنیم برای همیشه بر سر جای خود باقی مانده‌ایم .نکته دیگر اینکه ما باید با سایر کشورهای دنیا ارتباط برقرار کنیم تا بتوانیم رشد داشته باشیم.
آگاهانه وارد حوزه کشت و صنعت شدم
روزی که وارد حوزه کشت و صنعت شدم به صورت آگاهانه به این کار دست زدم. در آن سال‌ها که بسیاری از افراد به امریکا مهاجرت کردند، نترسیدم، در کشور ماندم و تهران و کرمانشاه را رها کرده و به روستایی به نام تازه آباد رفتم تا بزرگترین صنایع تبدیلی خاورمیانه را راه‌اندازی کنم. از این بابت بسیار خوشحالم زیرا توانستم برای جامعه یک مگا پروژه راه اندازی کنم. مگا پروژه به معنای میزان اثربخشی در جامعه است و بنده این ادعا را دارم که بسیاری از پروژه‌هایی که با سرمایه کلان در کشور راه اندازی شده‌اند به اندازه اقداماتی که بنده در حوزه کشت و صنعت انجام داده‌ام اثربخشی نداشته است زیرا بنده شیوه مشارکت با مردم را در پیش گرفته ام. در حال حاضر ۵ هزار هکتار زمین دارم که یک متر از آن متعلق به بنده نیست، همه متعلق به مردم است. سرمایه بنده، تسهیلات بانکی و کشاورز همه دست به دست یکدیگر داده و تبدیل به ما شدیم.
امروز به جد می گویم کشاورز های بنده بهترین کشاورزهای دنیا هستند و اعدادی در حد و اندازه ۲۰۰ تن در هر هکتار را تولید می کنند.
در اوایل انقلاب جلسه تحت عنوان تهیه و توزیع کالا برگزار شد و ما نیز به عنوان تولید کننده در این جلسات حضور داشتیم. آن زمان برخی از شرکت های امریکایی وجود داشتند که به دلیل آن که صاحبان آنها حضور نداشتند مصادره شدند. در آن سال ها عنوان کردیم که باید برای کامیون های ماک لوازم یدکی از خارج از کشور وارد شود تا این کامیونها که ثروت کشور هستند از دست نروند. در نتیجه ۱۰۰ میلیون دلار جنس از امریکا وارد کردیم.از سوی دیگر در آن سال ها یک کارخانه که بتواند لنت ترمز تهیه کند، نداشتیم. بنده۴۰ کانتینر لنت ترمز برای ماک های موجود در ایران وارد کردم تا این کامیون ها بتوانند ادامه مسیر دهند و حمل و نقل کشور متوقف نشود. این قضیه مربوط به اوایل انقلاب است که تولید خاصی انجام نمی دادیم اما خوشبختانه اکنون کارهای بزرگی صورت گرفته و به خارج از کشور احتیاجی نداریم. اما با توجه به پیشرفت های قرن بیست و یکم به سطحی که باید نرسیده ایم. صنایع غذایی ما اکنون در سطحی قرار دارد که به خارج از کشور هیچ احتیاجی نداریم. بنده و همکارانم کارهای بزرگی انجام داده ایم زیرا در حالی که هنوز در بسیاری است از صنایع خودکفایی وجود ندارد اما در صنایع غذایی نه تنها به خودکفایی رسیده ایم بلکه می توانیم نیاز مردم را در بالاترین کیفیت تامین کنیم. افرادی که در خط مقدم اقتصاد صنایع غذایی حضور دارند کشور را به نقطه‌ای رسانده اند که نه تنها در این حوزه بی نیاز هستیم بلکه به خارج از کشور محصول صادر می کنیم. اما سوءمدیریت ها و بروکراسی هایی که در کشور وجود دارد ما را اذیت میکند. به طور مثال عنوان کرده ایم که صادقانه قیمت تمام شده رب گوجه فرنگی را به سازمان حمایت اعلام می کنیم تا قیمت گذاری نهایی برای مصرف کننده انجام شود اما از دی ماه سال گذشته تاکنون قیمت رب گوجه فرنگی را اعلام نکرده اند. در فاصله زمانی کوتاهی بنده هر کیلو گوجه فرنگی را برای تهیه رب ۱۵۰۰ تومان گرانتر خریداری کردم. در چنین شرایطی ناچار به افزایش قیمت ها هستیم. اما بی توجهی می کنند و اعتنایی به حرف صاحبان صنایع ندارند. هنگامی که بنده مدیرعامل یک شرکت امریکایی بودم برخی از آقایانی که اکنون مدیر و وزیر هستند، یا هنوز به دنیا نیامده بودند یا خردسال بودند.
اگر سوء مدیریت‌ها بگذارد حال صنایع غذایی خوب است
وزیر در جای خود محترم است اما هنگامی که به اندازه سن حرفه ای بنده، سن ندارند قطعاً باید در بسیاری موارد با ما مشورت کنند و به حرف ما اعتنا کنند. در نتیجه می‌توان گفت حال هوای صنایع غذایی اگر بروکراسی‌های اداری و سوءمدیریت ها آن را اذیت نکند بسیار خوب است. اگر دخالت های نابجا نداشته باشند می توانیم به خوبی فعالیت کنیم. مسلما گران شدن نهاده ها و عوامل ِقیمت تمام شده شرایط سختی را برای مردم ایجاد کرده اما آن بخش از صاحبان صنایع غذایی که قدرتمند هستند تلاش کرده اند بازار ثانویه خارجی در مقیاس بزرگ برای خود فراهم کنند تا با افزایش قیمت دلار بتوانند بخش بازار داخلی را تامین کنند. در واقع ما برای دو نوع بازار پیش بینی انجام داده ایم که شامل بازار داخلی و بازار صادرات است. اما دولت طوری برخورد میکند که انگار می‌خواهیم قیمت‌ها بالا باشد. این در حالی است که یک تئوری نانوشته به نام تقاضای موثر در حوزه اقتصاد وجود دارد. یعنی قیمت تولید داخل باید در اندازه‌ای باشدکه قشر متوسط به پایین جامعه توان خرید آن را داشته باشند در نتیجه هر جا که قیمت نهایی اجناس صنایع غذایی گران شود ما مشتری های خود را از دست میدهیم. کسانی که در کشورهای دیگر سوبسیدهای اقتصادی برای قشر متوسط به پایین در نظر گرفته اند فرهیختگان اقتصادی بوده اند زیرا می دانستند باید شرایط را به گونه ای پیش ببرند که به قشر ضعیف فشار وارد نشوند تا بتوانند از محصولات داخلی استفاده کنند. در کشور ما یارانه در نظر گرفته شده اما دو تا سه برابر آن از جیب مردم هزینه می شود اما در سایر کشورها سوبسید قرار داده اند تا قیمت تمام شده اجناس آنچنان پایین باشد که تمام اقشار مردم توان خرید آن را داشته باشند. یکی از مسئولین دولتی در مصاحبه ای عنوان کرده که تولیدکنندگان، گوجه فرنگی را کیلویی هزار تومان دریافت میکنند و یک شیشه رب گوجه فرنگی را ۴۰ هزار تومان می فروشند. این به معنی آن است که ۷۰۰ درصد سود می کنند. مشخص است که این مسئول حتی معنی ریاضی درصد را نمی داند و با صحبت خود حتی به وزارت کشاورزی و مسئولین آن نیز توهین می کند. گویا این وزارتخانه دست روی دست گذاشته و هیچ کاری انجام نمی دهد. این مسئول هنوز نمی‌داند که گوجه فرنگی کیلویی هزار تومان مربوط به سال ۹۷ است و اکنون مرز سه هزار تومان را رد کرده و به ۴۵۰۰ تومان رسیده .یعنی فقط گوجه فرنگی ۴ برابر افزایش قیمت داشته و این مسئول عزیز در جریان نیست که سود را سازمان حمایت برای ما تعیین میکند. این سازمان به ما اجازه داده تا ۱۷ درصد سود داشته باشیم این در حالی است که ما هیچ گاه ۱۷درصد سود نداشته ایم و این عدد در نهایت ۱۰ تا ۱۲ درصد بوده است. ما به گران فروشی اعتقادی نداریم ما به ارزان فروختن، انبوه فروختن و سود بردن اعتقاد داریم.
ما بنگاه خیریه نیستیم؛ باید سود کنیم
قیمت رب گوجه فرنگی تا یک ماه پیش برای مصرف کننده ۴۵ هزار تومان و برای تولید کننده ۳۵ هزار تومان بود. بهمن ماه پارسال قیمت تولیدکننده ۳۱ هزار و 500 تومان بود و قیمت مصرف کننده 39 هزار و 800 تومان. ضمناً ۹ درصد از قیمت تولید کننده شامل ارزش افزوده می شود. در حال حاضر ما در حال فروش محصولات خود با ضرر و به قیمت سال گذشته هستیم. تمام مستندات را برای سازمان حمایت ارائه داده ایم تا آنها را متقاعد کنیم که صنعت ما در حال ضرر کردن است. فقط دستمزد کارگر همانطور که مسئولین دولتی خودشان در جریان هستند ۵۷ درصد افزایش یافته. چطور باید قیمت تمام شده محصول ما افزایش نداشته باشد؟ با این وجود سازمان حمایت عنوان میکند از نظر ما شما به اندازه کافی سود می برید. ما تولید کننده هستیم، بنگاه خیریه نیستیم و باید سود کنیم تا بتوانیم به تولید خود ادامه دهیم. ما ۵۳۰ نفر نیرو در کارخانه و ۳۶۰۰ کشاورز تحت پوشش داریم صنعت ما باید بتواند سرپا باقی بماند تا این تعداد افراد بتوانند شغل خود را حفظ کنند . سال گذشته ما به ۱۵ کشور دنیا صادرات داشتیم زیرا کیفیت و استاندارد جهانی را رعایت کرده و زبان بازاریابی بین المللی را می دانیم. بزرگترین افتخار صنایع غذایی این است که در حوزه هایی حتی می تواند بالاتر از استاندارد بین المللی تولید داشته باشد به ویژه در حال حاضر با توجه به جنگ روسیه و اوکراین نیاز صنایع غذای دنیا افزایش یافته. به طور مثال ممکن است با توجه به این شرایط ما حدود ۲۰ هزار تن درخواست از سوی بازار خارجی داشته باشیم اما گوجه فرنگی موجود نیست تا بتوانیم تولید کنیم. متاسفانه ریشه یابی نکرده اند که چرا کشت ما کاهش یافته ولی واقعیت نقدینگی و قدرت پول کشاورز کاهش یافته است زیرا قیمت نهاده ها افزایش داشته است. دقیقا به این دلیل است که ما تمام عوامل موثر در تولید را به کشاورز تحویل میدهیم و مبلغ آن را هنگام برداشت از آنها دریافت می کنیم زیرا کشاورز توان پرداخت ندارد و اگر تا سال گذشته می توانست پاسخگویی ۱۰ هکتار باشد اکنون می تواند تنها دو هکتار محصول تولید کند. اما وزارت کشاورزی در قالب سیستم بانکی حداقل تولیدکنندگانی همانند ما را تجهیز کند تا بتوانیم این شرایط را برای کشاورزان در نظر بگیریم.
معجزه افزایش تولید با آموزش
ما در تلاشیم با وجود وضعیت حاکم براقتصاد کشور با بهترین تجهیزات موجود بهترین محصول را تهیه کنیم. برای حفظ و رعایت کیفیت و پاسخگویی به نیازهای کشاورزان واحد کلینیک کشاورزی را در کارخانه تاسیس و راه اندازی کرده ایم که هزینه راه اندازی آن 10 میلیارد تومان بوده است. ما در این کلینیک تمام آفت ها و بیماری های گیاهان را بررسی می کنیم و راه حل برای آنها داریم. اندازه مصرف کود شیمیایی را برای کشاورزان تنظیم می کنیم تا هنگامی که از این کود استفاده می شود هم اثر بخش باشد و هم بقایای آن در محصول باقی نماند. در حال حاضر ماندگاری سم کود شیمیایی بر روی محصولات ما ۲۴ ساعت است در حالی که شخصا در مناطق دیگر دیده ام ماندگاری سم کود شیمیایی بر روی خیار 20 روز بوده است و چنین محصولاتی به دست مصرف کننده می رسد. برای کشاورزان خود کلاس های آموزشی متنوع و متعدد برگزار می کنیم تا آگاهی آنها در مورد انواع آفات و شیوه مقابله با آنها افزایش یابد. اگر امروز توانستیم ۲۰۰ تن در هر هکتار برداشت محصول داشته باشیم پایه و اساس آن آموزش درستی است که برای کشاورزان در نظر گرفته ایم. پایه و اساس هر حرکت درستی شناخت و پایه و اساس شناخت آموزش است زیرا تا ندانیم، نمی توانیم عمل کنیم و اگر نادانسته دست به اقدامی بزنیم تصمیم اشتباه میگیریم.
کاهش چشمگیر مصرف آب با شیوه تولید نشاء در گلخانه
در حال حاضر شیوه تولید ما از طریق کاشت مستقیم دانه در زمین به کاشت نشاء گلخانه ای تغییر یافته است زیرا در این صورت چهل و پنج روز طول میکشد تا آن نشاء به اندازه 20 تا 25 سانت رشد کند که این عمل در فضای باز منجر به مصرف یک میلیون و پانصد هزار متر مکعب آب می شود. این در حالی است که از طریق کاشت نشاء گلخانه ای ۱۵۰۰ متر مربع آب مصرف می شود. گفته می‌شود در کشور کمبود آب داریم اما اگر مدیریت درست صورت گیرد کمبود آب نداریم.
اما درست است که باید از پیشرفت های روز دنیا استفاده کرد اما نباید این موضوع به شکل تقلید کورکورانه در آید. روش کشاورزی گلخانه ای مربوط به اقلیمی است که آب و زمین ندارد به طور مثال شما در کشور عمان راهی به جز کشت گلخانه‌ای ندارید اما برای کشور ما از گلخانه تنها برای تهیه نشاء باید استفاده شود این در حالی که برخی از کالاها همانند رب گوجه فرنگی با محصولات گلخانه ای قابل تولید نیست زیرا آنچه کیفیت رب گوجه فرنگی را افزایش میدهد نور خورشید و مهتاب شب است. کشت گلخانه برای فصل های سرد سال در کشور ما کاربرد دارد تا بتوانیم به صورت متوالی در طول سال تولید داشته باشیم.
ایران تنها کشوری است که تمام3 اقلیم را در خود جای داده است. البته بجز آمریکا که یک قاره است. بنده نسبت به این شرایط جغرافیایی خوب و سودی که به عنوان یک تولید کننده می توانم داشته باشم آگاهم و به همین دلیل به کار خود در کشور ادامه دادم با این اقدامات است که کیفیت محصول ما آنچنان بالا و دارای استاندارد است که می توانیم بازار گسترده بین المللی داشته باشیم. تمام خدماتی که به کشاورزان ارائه می‌دهم همگی به صورت رایگان است و تنها سودی که کسب می کنم گوجه فرنگی سالم و عاری از هرگونه آلودگی است که باید به کارهانه برسد تا بتوانیم در نهایت رب گوجه فرنگی با کیفیت داشته باشیم. یکی دیگر از دلایلی که ما توانستیم در بازارهای بین‌المللی موفق باشید این است که تمام محصولات تولیدی ما دارای کیفیت یکسان است زیرا تمام محصول گوجه فرنگی در مزارع خودمان تولید می شود این در حالی که سایر تولید کنندگان هر محصول را از یک مزرعه تهیه می کنند در نتیجه کیفیت های متفاوتی ارائه می دهند و فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ چنین موضوعی را نمی پذیرد. اما ما زیرساخت ایجاد کرده ایم و در طول ۲۰ سال گذشته تمام فراز و فرودها را سپری کرده و مشکلات را به مرور اصلاح کرده ایم.
خوشبختانه استان کرمانشاه به صورت همزمان سه اقلیم را در خود دارد. لذا با اتصال مناطق سردسیر و گرمسیر می توانیم تمام سال تولید داشته باشیم. ما در طول سال دو دوره تولید داریم. ظرفیت کارخانه ما به گونه ای است که در ۲۴ ساعت می توانیم 4 هزار و 200 تن گوجه فرنگی را تبدیل به رب به صورت غلیظ کنیم. همچنین محصول دیگری شامل گوجه فرنگی پوست کنده و آب گوجه فرنگی را به بازار ارائه داده ایم که دستگاه آن را فقط ما در کشور داریم. ظرفیت کارخانه را افزایش داده و با مزارع خود نیز با توجه به ظرفیت کارخانه قرارداد می بندیم. در حال حاضر ما ۲۰ محصول از مشتقات گوجه فرنگی و غیره را تولید میکنیم. برنامه داریم مواد اولیه مورد نیاز این محصولات را نیز در مزرعه خود تولید میکنیم. ذرت، قارچ، لوبیا، نخود فرنگی، سس کچاپ و سه نوع سس از جمله مواردی است که تولید می کنیم. همچنین زنجیره کامل تولید محصولات را داریم به طور مثال برای بسته بندی کارخانه تولید پلاستیک و قوطی های فلزی را داریم.در صدد هستیم تولید برخی از محصولات خود مانند لوبیا را آنچنان افزایش دهیم که نیاز نباشد این محصول را از کانادا وارد کنیم بلکه بتوانیم خود صادر کننده باشیم .
هزینه برای نیروی انسانی و بازگشت سود به سیستم
ما در کشت و صنعت “روژین تاک “متراژ زمین تمام کشاورزان خود را با استفاده از سیستم گوگل مپ پیاده سازی کرده ایم زیرا معتقدیم یکی از ویژگی های یک کشور توسعه یافته آمار و ارقام درست است که متاسفانه در کشور ما وجود ندارد اما ما در تجارت خود این روش را به کار برده و آمار و اطلاعات مربوط به جوانب مختلف کار کشاورزان خود را در دست داریم.
در سیستم مدیریت باید برای نیروی انسانی هزینه کرد برخی از کارکنان خود را برای گذراندن دوره های آموزشی به کشورهای اروپایی اعزام میکنیم زیرا معتقدیم هر چقدر که برای نیروی انسانی هزینه کنیم سود آن به سیستم باز میگردد. البته به شرطی که توان نگه داشتن نیروی انسانی را داشته باشیم زیرا نگهداری نیروی انسانی نیز خود یک فن و هنر است. ما به مدیریت اعتقاد داریم و نسبت به زندگی تمام پرسنل خود اشراف داریم. ممکن است پرسنل بنده را به قیافه نشناسند اما از شرایط آنها مطلع هستیم و هیچ محدودیتی در برقراری ارتباط با بنده ندارند.
احیاء پنبه در سیستان و بلوچستان
در حال حاضر قصد داریم سیستم کشاورزی قراردادی را توسعه دهیم. به همین دلیل اجرای پروژه در سیستان و بلوچستان را در دست اقدام داریم. متاسفانه ما در گذشته صادرکننده پنبه بودیم و امروز وارد کننده آن هستیم. در نتیجه برنامه داریم تا بتوانیم احیا پنبه را از سیستان و بلوچستان شروع کنیم. در حال حاضر کارخانه های پوشاک ما پنبه را از کشورهای آسیای میانه دریافت می کنند که البته این کشورها عنوان کرده اند از سال ۲۰۲۳ به دلیل اینکه خام فروشی را تعطیل کرده اند دیگر صادرات پنبه ندارند و نخ را صادر میکنند. در نتیجه در تلاشیم که احیای پنبه را در دستور کار قرار دهیم. در پروژه دیگری در سیستان و بلوچستان ادامه کشت و صنعت گوجه فرنگی و صنایع تبدیلی که در کرمانشاه انجام دادیم را راه اندازی میکنیم و همچنین تولید کنجد را نیز در این استان راه اندازی می کنیم.
اعتقاد داریم رژین تاک بهترین شرکت کشت و صنعت در خاورمیانه است که البته در خارج از کشور این موضوع را قبول دارند اما گویا بازار داخل از این موضوع بی اطلاع است.
تمام این فرآیندها با کشاورزی قراردادی میسر شد. روشی که ما ادعا داریم مبدع آن در کشور هستیم. این نوع کشاورزی چهار پایه و اساس دارد .زمین و آب و کشاورزی، شرکت پشتیبان و دولت .کشاورزانی که ما با آنها فعالیت می کنیم به دلیل اینکه به ما اعتماد دارند و می‌دانند آموزش هایی که به آنها ارائه می شود باعث افزایش تولید و سود آن ها می شود با اعتماد در این کلاس ها شرکت می کنند. در نتیجه به ظاهر برخی از کشاورزان ما تحصیلات کمی دارد اما شخصی که می تواند در هر هکتار ۲۰۰ تن تولید محصول داشته باشد به معنای آن است که دکترای کشاورزی دارد زیرا یک فرد تحصیل کرده در این حوزه هدفی جز افزایش محصول و خلق ثروت از دل زمین ندارد که کشاورزان ما درحال انجام این کار هستند. در بدو ورود تمام متخصصین ما یا از تهران بودند یا کشورهایی همانند دبی یا ایتالیا اما در حال حاضر تمام متخصصین ما کرمانشاهی هستند. متاسفانه ما پس از انقلاب کمی به درون خزیدیم و نسبت به استفاده بهینه از علم روز دور مانده ایم این در حالی است که حضرت علی علیه السلام عنوان می کنند فرزندان خود را با علم روز تربیت کنید. ما باید به امروز نگاه کنیم و با توجه به جنبه های ایدئولوژیک خودمان آن را به کار ببریم.
کشاورزی قراردادی تنها راه نجات کشاورزی کشور
وزیر کشاورزی هنگام اخذ رای اعتماد از مجلس شورای اسلامی موضوع کشاورزی قراردادی را مطرح کردند. ایشان به خوبی نسبت به ثمر بخشی این روش آگاه هستند. ما از کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی درخواست می کنیم این روش را تبدیل به قانون کنند زیرا در حال حاضر تنها راه نجات کشاورزی ما روش کشاورزی قراردادی است.
در حال حاضر ۳۵ درصد کالیفرنیا که سر آمد کشاورزی دنیا است به صورت کشاورزی قراردادی انجام می‌شود. کشور روسیه با توجه به شرایط خاصی که دارد ۷۵ درصد به صورت کشاورزی قراردادی تولید محصول دارد. کشاورزی قراردادی مفهوم بسیار گسترده ای دارد که به معنای تعامل با مردم است. به این معناست که ما و کشاورزان سرمایه‌های خود را با یکدیگر تجمیع میکنیم، به مدیریت آب زمین و سایر منابع می پردازیم. اما نباید فراموش کرد که دیکته نانوشته غلط ندارد در نتیجه اگر بخواهیم کشاورزی قراردادی را آسیب‌شناسی کنیم باید بگویم که پایه و اساس آن مشارکت با مردم است و این بخش باید به خوبی پیش رود.
