بیست سال از تأسیس شرکت آسیاتک می‌گذرد، اکنون سهم بسیار بزرگی از بازار خصوصی اینترنت ثابت را در اختیار دارد. محمدعلی یوسفی‌زاده مدیرعامل آسیاتک در این گفت‌وگو از رویکردهای این شرکت برای حفظ خود در بازار متلاطم فنآوری اطلاعات و برنامه‌های آینده‌ی شرکت می‌گوید و خبر می‌دهد که آسیاتک علاوه بر فعالیت گسترده در تأمین زیرساخت فیبرنوری برای ایجاد نسل تازه‌ی اینترنت ثابت، در آینده‌ی نزدیک در بازار اینترنت موبایل نیز فعال خواهد شد.
شرکتی جوان و متخصص
شرکت آسیاتک با بیست سال سابقه‌ی فعالیت، از منظر نیروی انسانی، به شهادت آمار شرکتی جوان و متخصص است. عمده‌ی هزار نفر همکاری که به‌طور مستقیم در آسیاتک کار میکنند و همچنین ده هزار همکار ما که در سراسر کشور که سرویس‌های آسیاتک را به مردم عزیز ارائه می‌دهند بین 25 تا 30 سال سن دارند و همگی در رشته‌هایی نظیر شبکه، نرم‌افزار و فنآوری اطلاعات تحصیل کرده‌اند.
چهار بار تغییر نسل، ظرف بیست سال
طول عمر تکنولوژی‌های ارتباط و اطلاعات کوتاه است و همین باعث شده است که ما در طول بیست سال فعالیت چهار بار از منظر تکنولوژی که با آن مشغول به فعالیت هستیم تغییر نسل داده‌ایم. این موضوع ما را ناگزیر می‌کند در زمینه‌ی تحقیق و توسعه به صورت شبانه‌روزی فعال باشیم و با کار جدی در زمینه‌های پژوهشی خود را به‌روز نگه داریم و همچنین از منظر فراهم‌سازی شرایط برای ورود تکنولوژی‌های تازه چالش‌ها را با تلاش شبانه‌روزی پشت سر بگذاریم. با ورود هر تکنولوژی جدید ما از منظر قانونی و قانونگذاری، تأمین ارز و از منظر دست و پنجه نرم کردن با مسائل تحریمی مسائل و مشکلات ویژه‌ای داریم که باید آنها را پشت سر بگذاریم. از سوی دیگر نیز باید زمانی را صرف معرفی تکنولوژی تازه به مردم و فرهنگ‌سازی برای آن کرد. ما ادعا داریم که در طول سالیان گذاشته چهار بار این مراحل را پشت سر گذاشته‌ایم و همین امر باعث شده است که شرکت ما دو برابر یا بیشتر از دو برابر سابقه‌ی فعالیتش تجربه اندوخته باشد.
یک قدمی ارائه خدمات اینترنت موبایل
از منظر پروانه فعالیت، در حوزه ما هفده پروانه صادر شده است و در این میان، رقبای حاضر در بازار به سه دسته تقسیم می‌شوند. پنجاه درصد بازار را دو شرکت که یکی از آنها آسیاتک است در اختیار دارند، حدود چهل درصد سهم بازار به سه شرکت اختصاص دارد و دوازده شرکت باقی مانده پنج تا ده درصد باقیمانده را در اختیار دارند. وزن شرکت‌ها یکسان نیست اما اختیارات و نوع مسئولیت‌هایی که از سوی وزارت ارتباطات و سازمان تنظیم مقررات به آنها داده شده در یک سطح است. این وضعیت ما در حوزه‌ی ارائه‌ی خدمات اینترنت به تلفن‌های ثابت است. ما در حوزه‌ی اینترنت موبایل نیز پس از تغییر پروانه‌ی فعالیت که اخیراً رخ داده است به زودی وارد می‌شویم و به مشترکانمان خدمات فرکانسی نیز ارائه می‌دهیم.
عقب‌ماندگی قانونگذاری از سرعت رشد تکنولوژی
اگر ما در زمان ظهور و به بلوغ رسیدن یک تکنولوژی بتوانیم به آن وارد بشویم، بهره‌گیری از این تکنولوژی می‌تواند برای ما برکات زیادی داشته باشد. این موضوع در مورد به موقع خارج شدن از یک تکنولوژی تاریخ مصرف گذشته هم صادق است. دیر خارج شدن از یک تکنولوژی، نظیر بی‌موقع وارد شدن به یک تکنولوژی زیان‌بخش است. در زمینه‌ی ورود به موقع به تکنولوژی‌ها عوامل درونی و بیرونی بسیاری دخیل هستند و از جمله عواملی که بسیار تأثیرگذار است تصویب به موقع قوانین و مقررات است. سرعت تغییر تکنولوژی‌ها بالاست ولی قانونگذاری و احراز صلاحیت برای اجرای تکنولوژی‌ها در کشور ما با سرعت صورت نمی‌گیرد و این از موضوعاتی است که جای بررسی دارد. راهکار ما به عنوان یک شرکت بخش خصوصی برای ورود به موقع به تکنولوژی‌ها سعی برای یادگیری و شناخت به‌موقع این تکنولوژی‌ها و تلاش بسیار برای همخوان کردن آنها با شرایط کشور بوده است. پس از این روند تلاش می‌کنیم با نهادهای تصمیم‌گیر دولتی از مسیر ارائه‌ی پیشنهاد برای تصویب مقررات مربوط به تکنولوژی تازه همراه شویم تا فرآیند ورود به تکنولوژی تازه با سرعت بیشتری انجام شود.
منطبق با نیاز بازار با آینده‌نگری
در حوزه‌ی دیتا سنتر تا ده سال پیش هیچ حضوری نداشتیم و دیتا سنتر ما صرفاً به سرویس‌های داخلی خودمان اختصاص داشت. از آن زمان فعالیتمان را در این زمینه برای ارائه‌ی خدمات به مشتریان بیرونی آغاز کردیم و همزمان با آغاز فعالیت ارائه‌ی خدمات اینترنت موبایل نسل سوم و نسل چهارم در دو اپراتور اصلی تلفن همراه، ما سرمایه‌گذاری وسیعی برای گسترش دیتا سنتر خود انجام دادیم. در آن زمان ما از لحاظ قانونی امکان ورود به بازار اینترنت موبایل را نداشتیم و با افزایش کیفیت اینترنت موبایل پیش‌بینی می‌شد بازار اینترنت ثابت که ما در آن فعال بودیم محدود شود و این اتفاق هم افتاد و ما بسیاری از مشترکانمان را از دست دادیم. در این شرایط ما با پیش‌بینی به موقع با گسترش دیتا سنتر بستری برای نگهداری از داده‌های شرکت‌های ارائه‌ی خدمات اینترنتی و اپلیکیشن‌های اینترنتی در حوزه‌ی خدمات محتوایی، ترافیکی و… فراهم کردیم و در حال حاضر می‌توانیم مدعی باشیم بخش وسیعی از اطلاعات این شرکت‌ها در دیتا سنترهای ما نگهداری می‌شود و ما به‌خوبی توانستیم خود را با شرایط تازه‌ی بازار تطبیق بدهیم.
قیمت‌گذاری دستوری چالش و مانع توسعه
در حال حاضر نحوه‌ی قیمت‌گذاری در حوزه‌ی فعالیت ما تا حد زیادی به صورت دستوری انجام می‌پذیرد و همین امر بازار تا حدودی رو به گسترش خدمات اینترنتی را از حالت رقابتی خارج می‌کند. همین امر باعث می‌شود بسیاری از سرمایه‌گذارانی که گاه با سرمایه‌های کلان به این بازار آمده‌اند و فعالیت‌های خوبی هم داشته‌اند از بازار کناره‌گیری کنند و خدماتشان را به حوزه‌های دیگری نظیر ساختمان و… منتقل کنند. من در سالهای ابتدایی فعالیت‌های اینترنتی می‌گفتم ما در حال حاضر شبیه به یک مغازه‌ی زیرپله‌ای هستیم در محله‌ای که مغازه‌ی دیگری ندارد، اما اگر چند هایپرمارکت در این محله راه بیفتد ما برای ماندگاری باید انرژی بسیاری صرف کنیم. این امر در مورد قیمت‌گذاری هم صادق است. اگر روند قیمت‌گذاری خدمات ارتباطی به نهادهای صنفی نظیر نظام صنفی رایانه‌ای واگذار شود امر رقابت با پویای بیشتری دنبال خواهد شد. در برنامه‌ی هفتم توسعه هم بندی هست که بر مبنای آن قیمت‌گذاری سرویس‌های ارتباطی اینترنتی باید از قیمت‌گذاری دولتی خارج شود. تفاسیر مختلفی از این بند هست و منتظریم تا ببینیم چگونه اجرایی خواهد شد.
سرعت اینترنت از 12 به 1000مگابیت با فیبر نوری
بر اساس قانون، شرکت‌های ارتباطی اینترنت را به شکل انحصاری از دولت و شرکت ارتباطات زیرساخت می‌خرند و بی‌رقیب بودن این شرکت باعث می‌شود ما اینترنت را گرانتر از نرم‌های جهانی بخریم اما از لحاظ فروش به مشترکان، ایران یکی از چند اینترنت بسیار ارزان دنیا به ویژه در بخش اینترنت موبایل را عرضه می‌کند. از لحاظ سرعت، در حال حاضر ایران کشور صدوپنجاه تا صدوپنجاه‌ودوم دنیاست اما دولت برای افزایش سرعت برنامه دارد. یکی از برنامه‌هایی که در دولت سیزدهم مورد نظر است رساندن اینترنت با فیبر نوری به بیست میلیون خانوار است که تقریباً به طور کامل کشور را متصل به اینترنت با فیبر نوری که سرعت بسیار بالایی دارد می‌کند. علیرغم شکاف ده پانزده سالهای که ما در زمینه‌ی سرعت اینترنت با دنیا داریم، اگر اینترنت مبتنی بر فیبر نوری مطابق برنامه اجرایی شود ما در این زمینه می‌توانیم جزو پیشتازان قرار بگیریم، چرا که طرح‌های فیبر نوری علیرغم آنکه ده تا دوازده سال از اجرایی شدن تکنولوژیشان می‌گذرد هنوز به اندازه‌ی کافی گسترده و فراگیر نشده‌اند. از نکات کلیدی پیداسازی این طرح این است که برعکس این تصور که چنین طرحی باید از کلان‌شهرها شود، در ایران فیبرنوری ابتدا در شهرهای کوچک مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. با اجرای این طرح میانگین سرعت اینترنت از 12 مگابیت کنونی تا هزار مگابیت افزایش می‌یابد و تحولی چشمگیر در روند زندگی مردم حاصل خواهد شد. این طرح از اردیبهشت 1401 اجرایی شده و طبق برنامه تا سه سال آینده نهایی خواهد شد. هفت شرکت اینترنتی خصوصی و نیز شرکت مخابرات ایران در طرح دخیل هستند و برآورد ما این است که بیست درصد اجرای طرح را آسیاتک پیش ببرد.
ضعف در قانونگذاری بیش از انحصار دست و پا گیر است
مباحث مرتبط با صنعت ارتباطات و اطلاعات آنچنان مباحث خرد و متعددی دارد که از اساس این صنعت قابل انحصار نیست. آن بخش از موانع که ما دست به گریبان آن هستیم بیش از آنکه به انحصار مرتبط باشد، به نحوه‌ی قانونگذاری مربوط است. قوانین ما نیازمند به روز شدن و شفاف شدن است. به عنوان مثال ما در زمینه‌ی رمزارزها که اکنون مقداری از تبادلات اقتصادی کشور با این امکان به پیش می‌رود نیازمند قوانین به روز و شفاف هستیم. همچنین قوانینی که دسترسی شرکت‌ها و استارتآپ‌ها به داده‌های باز را فراهم کند از جمله خلاءهای قانونی ماست. داده‌های باز می‌تواند منجر به انواع خلاقیت‌ها شود که تحولی در اقتصاد ما ایجاد می‌کند. بدون شک در این زمینه آفت‌هایی هم وجود دارد که خود من هم در برابر آن گارد دارم ولی این آفت‌ها استثنا هستند و از هر ده مورد یک مورد با چنین وضعی روبه‌روست. قوانین باید برای آفت‌زدایی از این ساختار آمادگی داشته باشد اما بستن درها راه چاره نیست.
موانع آموزشی و زیرساختی توسعه
ما برای آنکه بتوانیم در زمینه‌ی تکنولوژی‌های نو مانند اینترنت اشیا و هوش مصنوعی پیشرو باشیم باید ابتدا زمینه‌سازی‌های آموزشی می‌کردیم. ما در دانشگاه آموزش به روزی نداریم و به عنوان نمونه من بعد از گفت‌وگو و مصاحبه با کارکنان شرکت آسیاتک آشکارا احساس می‌کنم ما نیاز داریم پس از دانشگاه، یک دوره‌ی آموزشی جدی مبتنی بر مسائل اجرایی نیز برای کارکنان شرکت برگزار کنیم تا بتوانیم سطح آنها را به سطح مورد انتظار برسانیم. آموزش از عمده زیرساخت‌های لازم برای پیشرو شدن ما در فنآوری‌های تازه است که مغفول واقع شده است و ما دچار فقر نیروی انسانی هستیم. آن دسته از نیروهای انسانی که بسیار باهوش هستند و دانش خود را به شکل شخصی ارتقا داده‌اند کسانی هستند که به دلیل فقر امکانات زیرساختی در داخل کشور مهاجرت میکنند و کسانی که بناست به طور متوسط در حوزه‌ی کار فعال باشند به دانش لازم نرسیده‌اند و نیاز به بازآموزی دارند. علاوه بر این، ما از منظرهای زیرساختی دیگر نیز دچار مسئله‌ایم. برای آنکه شما بتواند از یک اتومبیل بهره ببرید ابتدا نیازمند جاده‌ی مناسب هستید. جاده‌ی ما زیرساخت‌های ارتباطی است که در حال حاضر چهارده تا پانزده سال در این زمینه از دنیا عقب هستیم. با چنین زیرساخت‌هایی نمی‌شود پیشرو شد و برای آنکه در زمینه‌هایی نظیر اینترنت اشیا و هوش مصنوعی حرفی برای گفتن داشته باشیم ابتدا باید زیرساخت‌های ارتباطی را فراهم کنیم. توجه به گسترش زیرساخت‌ها که نمود آن را در گسترش فیبر نوری می‌بینیم پیش‌نیازی است که نهادهای قانون‌گذار و دولت پیش‌بینی‌های خوبی برای رسیدن به آن انجام داده‌اند و مبلغی در حدود سی هزار میلیارد تومان برای این پیشرفت در نظر گرفته شده است.
شبکه ملی اطلاعات یک بحث فنی است نه سیاسی
بحث شبکه‌ی ملی اطلاعات بیش از آنکه یک بحث سیاسی باشد یک بحث فنی است. ما نیازمند این هستیم که مسیر رسیدن داده به مخاطب داده را نزدیک بکنیم و به عنوان مثال اگر قرار باشد داده‌ای از مشهد به زاهدان منتقل شود نیاز نباشد که آن داده ابتدا به تهران بیاید و سپس به زاهدان برود. این یک بحث فنی است و ربطی به مسائل سیاسی ندارد. اگر بناست داده‌ای از ایران به کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس برود معنا ندارد که این داده از مرز ترکیه برود. طراحی شبکه‌ی ملی اطلاعات که گاه به غلط اینترنت ملی نامیده می‌شود در اصل یک بحث فنی برای توزیع کردن دیتا سنترها در داخل مرزها و نزدیک کردن مراکز توزیع به مخاطب است.
تماشاخونه
ما در آسیاتک ره‌نگاشت و چشم‌اندازی برای آینده داریم که بر مبنای آن سرمایه‌گذاری‌های تازه‌ای که شرکت به سمت آنها حرکت خواهد کرد را مشخص می‌کنیم. بر پایه‌ی این برنامه ما ضمن گسترش شبکه‌ی زیرساختی مبتنی بر فیبر نوری، در حوزه‌ی تولید محتوا فعالیت بسیاری خواهیم داشت. در این زمینه اکنون شرکتی را تأسیس کرده‌ایم و در پلتفرمی که با نام تماشاخانه ایجاد کرده‌ایم مشغول ارائه‌ی خدمات محتوایی تصویری به مخاطبان هستیم و این روند گسترده‌تر نیز خواهد شد. همچنین در چشم‌انداز توسعه‌ی دیتا سنتر، برنامه‌ی ما این است علاوه بر تهران در دو مرکز کلان دیگر کشور به توسعه‌ی فعالیت خود بپردازیم. اما در مجموع می‌توان گفت نگاه ما بیشتر به گسترش زیرساخت‌هاست و در موارد دیگر ترجیح می‌دهیم از شرکت‌های کوچک‌تری که در زمینه‌های مرتبط با فنآوری اطلاعات فعال هستند حمایت کنیم.
