شرکت پتروشیمی جم در بیست و دومین سال فعالیتش به یکی از بزرگترین تولیدکنندگان الفین در جهان و از مهم‌ترین شرکت‌های پتروشیمی در ایران تبدیل شده است. با توجه به اهمیت اساسی این صنعت در زمینه‌ی صادرات و ارزآوری، به ویژه در شرایط تحریم؛ پتروشیمی جم در خط مقدم مقابله با تحریم اقتصادی است. برنامه سیمای تدبیر در پایگاه خبری تحلیلی مدیران نیوز به مناسبت هفته دولت در گفتگوی اختصاصی با عبدالرحیم قنبریان مدیرعامل شرکت پتروشیمی جم، مجموعه فعالیتهای این شرکت را بررسی و بیم و امیدهای این صنعت پر بازده را ارزیابی کرده است که در ادامه می‌خوانید.
توسعه‌ی صنعت پتروشیمی با انقلاب گره خورده بود
صنعت پتروشیمی در ایران از سال 1338 با افتتاح شرکت پتروشیمی شیراز فعالیت خود را آغاز کرد ولی این صنعت تا دهه‌ی هفتاد تنها به چهار یا پنج شرکت محدود می‌شد. از اواسط این دهه بود که با کشف منابع گازی و خصوصاً منطقه‌ی پارس جنوبی مدیران و مسئولان تصمیم به توسعه‌ی صنعت پتروشیمی و گذار از وضعیت خام‌فروشی نفت گرفتند. پس از افتتاح پالایشگاه پارس جنوبی شرکت ملی نفت ایران تصمیم گرفت در همان منطقه‌ی عسلویه و پارس جنوبی گسترش صنایع پتروشیمی را هم مدنظر قرار دهد و بر این مبنا شرکت پتروشیمی جم به عنوان تکمیل‌کننده‌ی زنجیرهی تولید در فاز اول پارس جنوبی افتتاح شد. این شرکت که در آن زمان دولتی و زیرمجموعه‌ی صنایع ملی نفت ایران بود. پتروشیمی جم عملاً در اواسط دهه‌ی هشتاد افتتاح شد و در آن دوران بزرگترین الفینی بود که طراحی و نصب شده بود. در حال حاضر نیز شرکت پتروشیمی جم بزرگترین الفین کشور است و ما این ظرفیت را در جای دیگری نداریم. پتروشیمی جم به عنوان نخ تسبیح شرکت‌های فاز یک منطقه‌ی پارس جنوبی تأثیرگذارترین شرکت در آن فاز برای اقتصاد کشور است.
پتروشیمی جم یک صنعت پایه است
اگر یک روز خدای ناکرده پتروشیمی جم به هر دلیلی از چرخه‌ی تولید خارج شود، این موضوع تأثیری مستقیم بر صنایع بالادستی و پایین‌دستی شرکت خواهد گذاشت. شرکت‌های بالادستی در منطقه‌ی پارس جنوبی نمی‌توانند محصولات خود را مصرف کنند و به پدیده‌ی پر شدن مخازن دچار می‌شوند و در نتیجه یا باید کاهش ظرفیت بدهند و یا از سرویس خارج بشوند و این موضوع بسیار حساس است. پارس جنوبی معادل تولید گاز کشور است و ایجاد بحران در آن منطقه به نوعی به ایجاد بحرانی ملی می‌انجامد. از سوی دیگر پتروشیمی جم به عنوان تأمین‌کننده‌ی خوراک برای شرکت‌های پائین‌دستی پتروشیمی نظیر فرساشیمی، پتروشیمی مهر و شرکت پلیمر پادجم، پتروشیمی صدف و چند شرکت دیگر، نقشی حیاتی در روند کاری این شرکت‌ها دارد و در صورت خروج از چرخه‌ی تولید این شرکت‌ها هم از چرخه خارج می‌شوند. اگر از پتروشیمی جم به عنوان نخ تسبیح فاز اول منطقه‌ی گازی پارس جنوبی یاد می‌کنیم به این خاطر است که خروجش از چرخه‌ی تولید کل این منطقه را از چرخه‌ی تولید خارج می‌کند و به همین دلیل، پتروشیمی جم یک صنعت پایه محسوب می‌شود.
در تمام موقعیت‌ها یاری‌رسان مردم هستیم
در ابتدای انتخاب منطقه‌ی عسلویه به عنوان هاب توسعه‌ی انرژی در کشور، تنها صحبت از تأسیس پالایشگاه‌ها در میان بود. عسلویه توسط کوه و دریا محدود می‌شود و زمین چندانی ندارد. در همان ابتدا نیز اکثر زمین‌های این منطقه به پالایشگاه اختصاص داده شد. این‌گونه شد که وقتی آقای نعمت‌زاده که عهده‌دار صنعت پتروشیمی بود، پیشنهاد تأسیس هاب پتروشیمی در منطقه‌ی عسلویه را به وزیر وقت نفت ارائه کرد و این موضوع مورد قبول واقع شد، در منطقه عملاً زمین چندانی برای تأسیس این شرکت باقی نمانده بود. با وجود این مسائل، به دلیل وسعت فعالیت شرکت پتروشیمی جم، نیازمند زمین بسیاری بودیم. در نهایت فاز اول این شرکت در هفتادوهفت هکتار افتتاح شد که چهل درصد از این زمین از دریا استحصال شده بود. ما در این هفتاد و هفت هکتار محصولاتی را تولید می‌کنیم که در نهایت در تمام مراحل و موقعیت‌های زندگی مردم یاری‌رسان آن‌هاست. صنایع مختلفی نظیر خودروسازی، تولید لوازم خانگی، تجهیزات پزشکی و حتی صنایع غذایی (از مسیر تولید کود شیمیایی و…) از صنعت پتروشیمی تغذیه می‌کنند و به همین دلیل این صنایع و به طور مشخص شرکت پتروشیمی جم نقشی اساسی در زندگی مردم دارند.
به دنبال سوداگری مالی نیستیم
با همه‌ی این تأثیر و اهمیت نقش، ما در صنایع پتروشیمی به دنبال سوداگری مالی نیستیم. متوسط سودی که به محصولات پتروشیمی تعلق می‌گیرد حدود بیست درصد است و تلاش می‌کنیم علی‌رغم آن‌که خوراک اولیه‌ی پتروشیمی یعنی گاز متان بر مبنای قیمت هاب اروپا یعنی بالاترین قیمت ممکن قیمت‌گذاری می‌شود و شرکت‌های پتروشیمی را با چالش مواجه می‌کند، با قیمت‌گذاری منصفانه‌ی محصولات شرکت، به‌گونه‌ای که نه مصرف‌کننده متضرر شود و نه سهام‌دار شرکت، به چرخه‌ی زندگی مردم یاری برسانیم. این تلاش برای قیمت‌گذاری منصفانه تا جایی پیش رفته که به عنوان مثال تولید متانول در حال حاضر هیچ سودی برای شرکت‌های تولیدکننده‌ی آن ندارد و با این وجود برای خدمت‌رسانی شایسته به مردم، تولید این محصول هم‌چنان ادامه دارد.
توانسته‌ایم بازار محصولاتمان را متنوع کنیم
یکی از مسائلی که ما در سال‌های اخیر و به ویژه بعد از جنگ روسیه و اوکراین با آن مواجه شدیم، ورود روسیه به بازارهای سنتی ما به ویژه در چین بود که این امر باعث شد، تدبیری که ما برای این امر اندیشیدیم ایجاد تنوع در بازارها و گسترش آن‌ها بود، به گونه‌ای که وابسته به یک بازار نباشیم. زمانی پتروشیمی جم به شکل سنتی حدود نود درصد محصولات خود را به چین صادر می‌کرد، در حال حاضر کمتر از چهل درصد محصولات ما به چین صادر می‌شود و اتحادیه‌ی کشورهای مشترک‌المنافع و کشورهایی نظیر ترکیه که دروازه‌ی ورود به اروپا محسوب می‌شود و هند از بازارهای جدی محصولات ما هستند. من بلافاصله پس از ورود به شرکت پتروشیمی جم در ابتدای سال 1401 طرح ورود به بازار هند را کلید زدم و خوشبختانه توانستیم به سرعت مشتریان خوبی در این بازار برای خودمان پیدا کنیم. تنوع بازارها راهکار مقاوم سازی اقتصاد در برابر تحریم‌هاست و من همواره بر این موضوع تأکید داشتم و از همان ابتدای ورود به شرکت تمرکز خودم را بر این امر قرار دادم.
آفریقا یکی از بازارهای هدف ماست
ما در پتروشیمی جم از فرصت‌هایی که دولت در زمینه‌های دیپلماتیک برایمان فراهم می‌سازد به خوبی استفاده می‌کنیم. به عنوان نمونه با توجه به گسترش روابط با کشورهای آفریقایی، تلاشمان در سال جدید و برای آینده، گسترش بازارهایمان در آفریقاست. همزمان با سفر ریاست محترم جمهور به کشورهای آفریقایی، پتروشیمی جم در یک نمایشگاه بین‌المللی در این قاره حاضر شد و هیئت دولت را در کشورهای آفریقایی و به طور مشخص کنیا همراهی کرد. ما جلسات بسیار خوبی با تجار آفریقایی داشته‌ایم و امیدواریم امسال بتوانیم حداقل پنجاه تن از محصولاتمان را به آفریقا صادر کنیم. البته در این بازار رقبای قدرتمندی از جمله از عربستان داریم و امیدواریم با بالا بردن کیفیت محصولاتمان بتوانیم بازار را از چنگ رقبا بیرون بکشیم.
بیست محصول تولید می‌کنیم
در فاز یک مجتمع پتروشیمی جم ما حدود بیست محصول تولید می‌کنیم که این محصولات، محصولات پایه هستند، محصولاتی نظیر اتیلن، پروپیلن و بنزین پیرولیز و… و نیز انواع پلی‌اتیلن‌ها محصولات ما در این فاز هستند. در زمینه‌ی پلی‌اتیلن در دو خط تولید دوازده گرید این محصول را تولید می‌کنیم و بسته به نیاز صنعت توانایی تولید انواع پلیمر را داریم. دانش پلیمر دانش بسیار گسترده و وسیعی است و خوشبختانه در این زمینه از همراهی دانشمندان بسیار خوبی بهره می‌بریم.
ظرف دو سال آینده، تولید کاتالیست را شصت درصد افزایش می‌دهیم
بیشترین میزان کاتالیستی که ما برای تولید محصولاتمان به آن نیازمند هستیم را در واحدهای پلیمری خودمان تولید می‌کنیم. بخشی از این کاتالیست‌ها هم از کشورهای خارجی وارد می‌شود که همواره در حال تلاش هستیم با ارتقای توان تولیدی شرکت، تا امکان وابستگی به خارج را کم کنیم و توانسته‌ایم که بخشی از این کاتالیست‌ها را هم تولید کنیم. امیدواریم که در دو سال آینده بتوانیم 60 درصد کاتالیست‌ها را یا در پتروشیمی جم یا در دیگر شرکت‌های داخلی تولید کنیم. مابقی کاتالیست‌های مورد نیازمان هم در شرکت‌هایی تولید می‌شوند که ما مشکلی با آن‌ها نداریم و اخلالی در چرخه‌ی تأمین مواد اولیه‌ی مورد نیازمان ایجاد نمی‌کنند.
با تکمیل زنجیرهی ارزش از خام‌فروشی اجتناب می‌کنیم
ما به عنوان بزرگترین واحد الفینی جهان، از همان ابتدای تأسیس باید فکری برای نحوه‌ی مصرف محصولاتمان می‌کردیم. بخشی از محصولات در خود شرکت در زمینه‌ی تولید پلی‌اتیلن و محصولات دیگری از این دست مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت و بخش عمده‌ای از محصولات باقی می‌ماند که ما یا باید آن‌ها را خام‌فروشی می‌کردیم یا در صنایع جانبی‌ای که تأسیس‌شان لازم بود مورد بهره‌برداری قرار می‌دادیم. بر مبنای این منطق تأسیس فاز دوم و فاز سوم شرکت پتروشیمی جم آغاز شد. از اواخر دهه‌ی هشتاد لزوم یافتن راهکاری برای مصرف بوتادین پتروشیمی جم و نیز استایرنی که در پتروشیمی پارس تولید می‌شد، تصمیم‌گیران را بر آن داشت تا نخستین پارک استایرن کشور را در منطقه‌ی عسلویه شکل بدهند تا محصولاتی با ارزش افزوده و قابل عرضه در بازارهای داخلی و بین‌المللی تولید شود. در دولت جدید پروژه‌هایی که برای تکمیل زنجیرهی ارزش مدنظر بود و در سال‌های اخیر متاسفانه چندان حرکت رو به جلویی نداشتند، با اهتمامی ویژه مورد توجه قرار گرفتند.
اولین خط پادجم تا آخر امسال افتتاح می‌شود
یکی از پروژه‌های خوبی که در دوره‌ی مدیریتی ما تعیین تکلیف شد پروژه‌ی پادجم بود که یکی از شاخص‌ترین حلقه‌ها در زنجیرهی ارزش پتروشیمی است. ما چالش‌هایی که این پروژه با آن دست به گریبان بود را شناسایی کردیم. به دلیل بهره‌گیری از نیروهایی که توان اندکی داشتند پروژه‌ای که باید ظرف سه سال به نتیجه می‌رسید در حال حاضر پس از سیزده سال به نتیجه نرسیده است. در یک سال گذشته تحول و پیشرفت بسیار زیادی در این پروژه شکل گرفته است و با تغییر مدیریت، ارتباطات بسیار خوبی با تأمین‌کنندگان پروژه که سالیان سال حتی جواب مجموعه را نمی‌دادند برقرار شده و امیدواریم تا آخر امسال اولین خط پروژه به بهره‌برداری برسد و در سال 1403 پروژه به طور کامل افتتاح شود. محصولی که در پادجم تولید می‌شود پلیمر ای بی اس است که در برابر حرارت و ضربه‌های مکانیکی مقاوم است و در زمینه‌ی انتقال نفت و ساخت انواع تجهیزات به شدت مورد نیاز است. اگر ما به جایی برسیم که بتوانیم با محصولات تولیدی پادجم نیازهای کشور به این نوع از پلیمر را تأمین کنیم، می‌توانیم بازار صاداراتی بسیار خوبی نیز برای محصولات آن داشته باشیم.
ظرفیت تولید پلی‌پروپیلن ششصد هزار تن افزایش می‌یابد
یکی دیگر از بازوهای شرکت پتروشیمی جم در زمینه‌ی چرخه‌ی ارزش و جلوگیری از خام‌فروشی، شرکت جم‌پیلن است که وظیفه‌ی تولید پلی‌پروپیلن را برعهده دارد. محصولی که به دلیل نیاز بسیار زیاد داخلی، اجازه‌ی صادرات آن وجود ندارد. در حال حاضر ما برای گسترش ششصد هزار تنی تولید پلی‌پروپیلن لایسنس‌های بین‌المللی را از بهترین تولیدکنندگان این محصول دریافت کرده‌ایم و برای گسترش فعالیت پتروشیمی جم در این زمینه مشغول به فعالیت هستیم. زمینی که برای تأسیس این کارخانه در نظر گرفته شده بود مشکلاتی داشت که ما توانسته‌ایم مشکلات آن را حل کنیم و کارهای اجرایی پروژه آغاز شده است و امیدواریم هر چه سریعتر این پروژه را به بهره‌برداری برسانیم. پیش‌بینی ما برای افتتاح این پروژه چیزی در حدود 55 ماه آینده است.
بخش خصوصی در خدمت تکمیل زنجیرهی ارزش
در دهه‌های هفتاد و هشتاد، با توجه به این‌که میدان‌های گازی ما، میدان‌های گازی مشترک بود، مدیران پایه تصمیم گرفتند به جای آن‌که چرخه‌ی تولید ارزش محصولات حاصل از گاز را تا انتها ادامه دهند، با ایجاد مگاپلنت‌هایی که در دوران خودشان بزرگترین در دنیا بودند، امکان برداشت هر چه بیشتر گاز از میدان‌های مشترک را فراهم بسازند. این تصمیم در آن زمان درست بود اما حال ما وظیفه داریم که اجازه ندهیم مواد پایه‌ای که از میدان‌های گازی برداشت می‌شود به شکل خام فروخته شود. به ویژه در حال حاضر که صنعت پتروشیمی به‌طور کامل به هلدینگ‌های بخش خصوصی واگذار شده است و شرکت ملی صنایع پتروشیمی به عنوان شرکت مادرتخصصی این صنعت هیچ شرکت تولیدی‌ای را اداره نمی‌کند، بروکراسی اداری کمتری گریبان‌گر این صنعت است و هلدینگ‌ها توانسته‌اند در زنجیرهی ارزش ورود کنند و توفیقات خوبی در این زمینه داشته باشند.
اعتماد به دانش‌بنیان‌ها باید افزایش پیدا کند
در زمینه‌ی گذار کشور از خام‌فروشی محصولات گازی شرکت‌های دانش‌بنیان نقش ایفا کرده‌اند. این نقش محدود بوده و به دلیل ریسک بالای اعتماد به شرکت‌های دانش‌بنیان و نیز سخت‌گیری بخش‌های نظارتی، بسیاری از شرکت‌ها در این زمینه ورود چندانی ندارند و توصیه‌ام به مدیران این شرکت‌ها این است که به مقوله‌ی شرکت‌های دانش‌بنیان به عنوان یک فرصت نگاه کنند. ما در پتروشیمی جم با بهره‌گیری از کارشناسان مجرب با دقت طرح‌هایی که شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه می‌دهند را از منظر میزان ریسک مورد ارزیابی قرار می‌دهیم و در صورتی که حاشیه‌ی ریسک قابل قبولی داشته باشند از خدماتشان بهره می‌بریم. در حال حاضر در پتروشیمی جم در زمینه‌ی تأمین مواد شیمیایی و تجهیزات از شرکت‌های دانش‌بنیان استفاده می‌کنیم. خاطرم هست که زمانی پتروشیمی جم گرفتار تأمین توربو اکسپندر یا توربین انبساطی بود و شرکت خارجی تأمین‌کننده‌ی این محصول از اساسی پاسخی به تقاضاهای شرکت نمی‌داد. در آن شرایط اعتماد به یک شرکت دانش‌بنیان داخلی باعث شد که این مشکل حل شود و پاسخ مناسبی از این اعتماد گرفته شد و ما در حال حاضر در این زمینه معضلی نداریم. این تنها موردی نیست که شرکت‌های دانش‌بنیان به کمک ما آمده‌اند. در زمینه‌ی تولیدات یکی از حساس‌ترین تجهیزات واحدهای الفینی یعنی کول‌باکس که دانش آن تنها در اختیار چند شرکت اروپایی، ژاپنی و چینی است، یک شرکت دانش‌بنیان داخلی به کمک ما آمد. این شرکت در سطوح کوچک این محصول را تولید کرده بود و کارشناسان ما پس از بررسی دقیق به این نتیجه رسیدند که می‌توان به آن اعتماد کرد. ما همزمان با شرکت چینی تولیدکننده‌ی این محصول و شرکت دانش‌بنیان ایرانی قرارداد همکاری بستیم. در حال حاضر محصول شرکت دانش‌بنیان ایرانی تا نودوپنج درصد آماده شده و در آستانه‌ی بهره‌برداری است در صورتی که محصول شرکت چینی مدت زمان زیادی تا بهره‌برداری فاصله دارد. پس از آن‌که این شرکت دانش‌بنیان توانست پروژه‌ی ما را با موفقیت به پیش ببرد، برخی دیگر از شرکت‌های پتروشیمی هم به آن‌ها اعتماد کردند و مشتری محصولشان شدند.
گذار از خام فروشی دیگر آرزو نیست
ما در عرصه‌ی پتروشیمی به روزی که آرزوی عدم خام‌فروشی گاز محقق شود نزدیک هستیم. حدود چهل درصد ظرفیت پتروشیمی کشور به تولید متان اختصاص دارد و اگر ما در همین مرحله باقی بمانیم مشغول خام‌فروشی هستیم ولی پروژه‌های خوبی در زنجیرهی ارزش متان در حال انجام است که در صورت تحقق هر چه سریعتر این پروژه‌ها می‌توان به آینده‌ی این صنعت بسیار امیدوار شد. در این مسیر ما به حمایت دولت نیازمندیم ولی با قاطعیت می‌توان گفت ظرفیت شکل‌دهی به چرخه‌ی ارزش محصولات گازی به خوبی در کشور شکل گرفته و در حال توسعه است. ما همواره آرزو داشته‌ایم که از خام‌فروشی بگذریم ولی در حال حاضر می‌توان در عرصه‌ی محصولات گازی به خوبی مشاهده کرد که این آرزو تبدیل به امید شده است.
سیاست‌های کنونی دولت مبتنی بر ثبات مدیریتی است
ثبات مدیریتی نقشی اساسی در بهینه‌سازی روند کاری هر مجموعه‌ای دارد. شرکت پتروشیمی جم در طول فعالیت بیست و دو ساله‌اش ده مدیرعامل را به خود دیده که در میان یک مدیرعامل حدوداً نه سال بر مسند مدیریت آن تکیه زده بوده است. دیگر مدیرعاملان مجموعه به طور متوسط در حدود یک سال در مجموعه مانده‌اند در صورتی که یک مدیرعامل برای اجرای برنامه‌اش حداقل به پنج سال زمان نیاز دارد. خوشبختانه نگاه مبتنی بر ثبات مدیریت اکنون در نهاد بالادستی ما یعنی وزارت رفاه وجود دارد و من در دیداری که با جناب دکتر مرتضوی وزیر محترم رفاه داشتم از ایشان شنیدم که این عدم ثبات یکی از عارضه‌های مدیریتی جدی در کشور است. با وجود چنین نگاهی می‌توان امیدوار بود که در آینده ما با ثبات مدیریتی بیشتر و بهتری مواجه باشیم و بتوانیم چرخه‌ی مدنظرمان برای بهبود هر چه بیشتر عملکرد مجموعه را عملی کنیم. حمایت‌های خوبی که از مجموعه‌ی وزارت رفاه، صندوق بازنشستگی و هلدینگ صباانرژی وجود دارد این فرصت را فراهم آورده است که ما بتوانیم به پرونده‌های حقوقی‌ای که در طول سالیان گریبان‌گیر پتروشیمی جم شده و در یک مورد آن اختلافی بالغ بر یک میلیارد دلار با یکی از مشتریان را شامل می‌شود با سرعت و دقت به سمت حل شدن پیش برود و اجحافی در حق بازنشستگان عزیز که سهام‌داران اصلی شرکت هستند صورت نگیرد.
نحوه‌ی عرضه‌ی محصولات در بورس کالا مفسده‌زاست
ما در حال حاضر قریب به حدود چهار میلیون تن در سال در بیست رشته محصول تولید می‌کنیم. در سال 1401 میزان درآمد شرکت حدود یک میلیارد و هفتصد میلیون دلار بوده که از این میزان حدود چهار تا چهارصد و پنجاه میلیون دلار از طریق صادرات به دست آمده است. عمده‌ترین مشتریان ما دیگر شرکت‌های پتروشیمی ایران هستند. ما بخشی از محصول خودمان را به دلیل کیفیت مناسبی که دارد در بورس کالا عرضه می‌کنیم و برای مازاد آن اجازه‌ی صادرات دریافت کرده‌ایم. یکی از مسائل ما در بورس کالا تفاوت قیمت ارز در تالار اول و دوم است که زمینه‌ی فساد را فراهم می‌سازد و ما بارها در این زمینه با بانک مرکزی و دیگر نهادهای تصمیم‌گیر صحبت کرده‌ایم و امیدواریم این مسئله هم حل شود. میزان تقاضای پلیمر در کشور مشخص است و اگر بررسی دقیقی صورت بگیرد مشخص خواهد شد که میزان تقاضای پلیمر در بورس کالا بیش از نیاز کشور است و این تقاضای اضافه برای کسب مابه‌التفاوت میان عرض بیست و هشت هزار و پانصد تومانی با ارزش در بازار آزاد است و بعضاً به قاچاق محصولات منجر می‌شود. این تقاضای اضافه سهم صادرات ما و درآمدزایی ارزی برای کشور را نیز کاهش داده و باید تدبیری برای آن اندیشیده شود و درخواست‌های کاذب از میان برود.
به خاطر مسائل ناشی از تحریم، سرمایه‌گذاران خارجی‌ای که در شرکت پتروشیمی جم سرمایه‌گذاری کرده بودند سرمایه‌ی خود را بیرون کشیدند ولی با وجود همه‌ی این مسائل، برخی سرمایه‌گذاران خارجی به دلیل جذابیت بازار پتروشیمی در ایران هنوز مایل به سرمایه‌گذاری در این حوزه هستند اما سیاست‌های داخلی‌ای که بر سرمایه‌گذاران تأثیر می‌گذارد مانع حضور این سرمایه‌گذاران مشتاق می‌شود. به عنوان نمونه شما با برنامه‌ریزی و مطالعاتی یک واحد اقتصادی را تأسیس می‌کنید به این امید که ظرف سه تا چهار سال آن واحد را به سود برسانید و ادامه‌ی حیات بدهید ولی ناگهان یک تصمیم در یک مقطع زمانی کل توجیه اقتصادی آن طرح اقتصادی را زیر سوال می‌برد. این مسئله ریسک سرمایه‌گذاری در ایران را بالا می‌برد. اگر ثبات در تصمیم‌گیری وجود داشته باشد شک نکنید علی‌رغم وجود تحریم‌ها بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی تمایل دارند به بازار ایران ورود کنند.
