فَالْمُدَبـِّــرَاتِ أَمْــرًا سوگند به آنان که با تدبیر عمل می‌کنند. (آیه پنجم، سوره نازعات)
فَالْمُدَبـِّــرَاتِ أَمْــرًا سوگند به آنان که با تدبیر عمل می‌کنند . (آیه پنجم، سوره نازعات)
فَالْمُدَبـِّــرَاتِ أَمْــرًا سوگند به آنان که با تدبیر عمل می‌کنند. (آیه پنجم، سوره نازعات)

محمدعلی یوسفی‌زاده مدیرعامل آسیاتک | بر لبه‌ی تکنولوژی با فیبر نوری

بیست سال از تأسیس شرکت آسیاتک می­‌گذرد، اکنون سهم بسیار بزرگی از بازار خصوصی اینترنت ثابت را در اختیار دارد. محمدعلی یوسفی‌­زاده مدیرعامل آسیاتک در این گفت­‌وگو از رویکردهای این شرکت برای حفظ خود در بازار متلاطم فن­آوری اطلاعات و برنامه­‌های آینده­‌ی شرکت می­‌گوید و خبر می‌­دهد که آسیاتک علاوه بر فعالیت گسترده در تأمین زیرساخت فیبرنوری برای ایجاد نسل تازه‌­ی اینترنت ثابت، در آینده‌­ی نزدیک در بازار اینترنت موبایل نیز فعال خواهد شد.

شرکتی جوان و متخصص

شرکت آسیاتک با بیست سال سابقه­‌ی فعالیت، از منظر نیروی انسانی، به شهادت آمار شرکتی جوان و متخصص است. عمده­‌ی هزار نفر همکاری که به­‌طور مستقیم در آسیاتک کار می­‌کنند و همچنین ده هزار همکار ما که در سراسر کشور که سرویس­‌های آسیاتک را به مردم عزیز ارائه می‌­دهند بین 25 تا 30 سال سن دارند و همگی در رشته‌­هایی نظیر شبکه، نرم‌­افزار و فن­آوری اطلاعات تحصیل کرده‌­اند.

چهار بار تغییر نسل، ظرف بیست سال 

طول عمر تکنولوژی­‌های ارتباط و اطلاعات کوتاه است و همین باعث شده است که ما در طول بیست سال فعالیت چهار بار از منظر تکنولوژی‌­ که با آن مشغول به فعالیت هستیم تغییر نسل داده‌­ایم. این موضوع ما را ناگزیر می­‌کند در زمینه­‌ی تحقیق و توسعه به صورت شبانه‌­روزی فعال باشیم و با کار جدی در زمینه­‌های پژوهشی خود را به­‌روز نگه داریم و همچنین از منظر فراهم‌­سازی شرایط برای ورود تکنولوژی­‌های تازه چالش‌­ها را با تلاش شبانه­‌روزی پشت سر بگذاریم. با ورود هر تکنولوژی جدید ما از منظر قانونی و قانون­‌گذاری، تأمین­ ارز و از منظر دست و پنجه نرم کردن با مسائل تحریمی مسائل و مشکلات ویژه‌­ای داریم که باید آن­ها را پشت سر بگذاریم. از سوی دیگر نیز باید زمانی را صرف معرفی تکنولوژی تازه به مردم و فرهنگ­‌سازی برای آن کرد. ما ادعا داریم که در طول سالیان گذاشته چهار بار این مراحل را پشت سر گذاشته‌­ایم و همین امر باعث شده است که شرکت ما دو برابر یا بیشتر از دو برابر سابقه‌­ی فعالیتش تجربه اندوخته باشد.

یک قدمی ارائه­ خدمات اینترنت موبایل 

از منظر پروانه­ فعالیت، در حوزه‌ ما هفده پروانه صادر شده است و در این میان، رقبای حاضر در بازار به سه دسته تقسیم می­‌شوند. پنجاه درصد بازار را دو شرکت که یکی از آن­ها آسیاتک است در اختیار دارند، حدود چهل درصد سهم بازار به سه شرکت اختصاص دارد و دوازده شرکت باقی مانده پنج تا ده درصد باقی­مانده را در اختیار دارند. وزن شرکت­‌ها یک­سان نیست اما اختیارات و نوع مسئولیت­‌هایی که از سوی وزارت ارتباطات و سازمان تنظیم مقررات به آن­ها داده شده در یک سطح است. این وضعیت ما در حوزه­‌ی ارائه­‌ی خدمات اینترنت به تلفن­‌های ثابت است. ما در حوزه­‌ی اینترنت موبایل نیز پس از تغییر پروانه­‌ی فعالیت که اخیراً رخ داده است به زودی وارد می­‌شویم و به مشترکانمان خدمات فرکانسی نیز ارائه می­‌دهیم.

عقب‌ماندگی قانون­گذاری از سرعت رشد تکنولوژی 

اگر ما در زمان ظهور و به بلوغ رسیدن یک تکنولوژی بتوانیم به آن وارد بشویم، بهره­‌گیری از این تکنولوژی می­‌تواند برای ما برکات زیادی داشته باشد. این موضوع در مورد به موقع خارج شدن از یک تکنولوژی تاریخ مصرف گذشته هم صادق است. دیر خارج شدن از یک تکنولوژی، نظیر بی­‌موقع وارد شدن به یک تکنولوژی زیان‌­بخش است. در زمینه­‌ی ورود به موقع به تکنولوژی­‌ها عوامل درونی و بیرونی بسیاری دخیل هستند و از جمله عواملی که بسیار تأثیرگذار است تصویب به موقع قوانین و مقررات است. سرعت تغییر تکنولوژی­‌ها بالاست ولی قانون­‌گذاری و احراز صلاحیت برای اجرای تکنولوژی­‌ها در کشور ما با سرعت صورت نمی­‌گیرد و این از موضوعاتی است که جای بررسی دارد. راهکار ما به عنوان یک شرکت بخش خصوصی برای ورود به موقع به تکنولوژی‌­ها سعی برای یادگیری و شناخت به­‌موقع این تکنولوژی­‌ها و تلاش بسیار برای هم­خوان کردن آن­ها با شرایط کشور بوده است. پس از این روند تلاش می­‌کنیم با نهادهای تصمیم­‌گیر دولتی از مسیر ارائه­‌ی پیشنهاد برای تصویب مقررات مربوط به تکنولوژی تازه هم­راه شویم تا فرآیند ورود به تکنولوژی تازه با سرعت بیشتری انجام شود.

منطبق با نیاز بازار با آینده‌نگری

در حوزه­‌ی دیتا سنتر تا ده سال پیش هیچ حضوری نداشتیم و دیتا سنتر ما صرفاً به سرویس‌­های داخلی خودمان اختصاص داشت. از آن زمان فعالیتمان را در این زمینه برای ارائه­‌ی خدمات به مشتریان بیرونی آغاز کردیم و هم­زمان با آغاز فعالیت ارائه­‌ی خدمات اینترنت موبایل نسل سوم و نسل چهارم در دو اپراتور اصلی تلفن همراه، ما سرمایه­‌گذاری وسیعی برای گسترش دیتا سنتر خود انجام دادیم. در آن زمان ما از لحاظ قانونی امکان ورود به بازار اینترنت موبایل را نداشتیم و با افزایش کیفیت اینترنت موبایل پیش­‌بینی می­‌شد بازار اینترنت ثابت که ما در آن فعال بودیم محدود شود و این اتفاق هم افتاد و ما بسیاری از مشترکانمان را از دست دادیم. در این شرایط ما با پیش‌­بینی به موقع با گسترش دیتا سنتر بستری برای نگهداری از داده­‌های شرکت­‌های ارائه‌­ی خدمات اینترنتی و اپلیکیشن­‌های اینترنتی در حوزه­‌ی خدمات محتوایی، ترافیکی و… فراهم کردیم و در حال حاضر می­‌توانیم مدعی باشیم بخش وسیعی از اطلاعات این شرکت­‌ها در دیتا سنترهای ما نگهداری می­‌شود و ما به‌­خوبی توانستیم خود را با شرایط تازه‌­ی بازار تطبیق بدهیم.

قیمت‌گذاری دستوری چالش و مانع توسعه

در حال حاضر نحوه‌ی قیمت­‌گذاری در حوزه‌­ی فعالیت ما تا حد زیادی به صورت دستوری انجام می­‌پذیرد و همین امر بازار تا حدودی رو به گسترش خدمات اینترنتی را از حالت رقابتی خارج می­‌کند. همین امر باعث می‌­شود بسیاری از سرمایه­‌گذارانی که گاه با سرمایه­‌های کلان به این بازار آمده‌­اند و فعالیت­‌های خوبی هم داشته­‌اند از بازار کناره­‌گیری کنند و خدماتشان را به حوزه‌­های دیگری نظیر ساختمان و… منتقل کنند. من در سال­‌های ابتدایی فعالیت­‌های اینترنتی می­‌گفتم ما در حال حاضر شبیه به یک مغازه­‌ی زیرپله­‌ای هستیم در محله‌­ای که مغازه‌­ی دیگری ندارد، اما اگر چند هایپرمارکت در این محله راه بیفتد ما برای ماندگاری باید انرژی بسیاری صرف کنیم. این امر در مورد قیمت­‌گذاری هم صادق است. اگر روند قیمت­‌گذاری خدمات ارتباطی به نهادهای صنفی نظیر نظام صنفی رایانه‌­ای واگذار شود امر رقابت با پویای بیشتری دنبال خواهد شد. در برنامه­‌ی هفتم توسعه هم بندی هست که بر مبنای آن قیمت­‌گذاری سرویس­‌های ارتباطی اینترنتی باید از قیمت­‌گذاری دولتی خارج شود. تفاسیر مختلفی از این بند هست و منتظریم تا ببینیم چگونه اجرایی خواهد شد.

سرعت اینترنت از 12 به 1000مگابیت با فیبر نوری

بر اساس قانون، شرکت­‌های ارتباطی اینترنت را به شکل انحصاری از دولت و شرکت ارتباطات زیرساخت می­‌خرند و بی­‌رقیب بودن این شرکت باعث می­‌شود ما اینترنت را گران­تر از نرم­‌های جهانی بخریم اما از لحاظ فروش به مشترکان، ایران یکی از چند اینترنت بسیار ارزان دنیا به ویژه در بخش اینترنت موبایل را عرضه می‌کند. از لحاظ سرعت، در حال حاضر ایران کشور صدوپنجاه تا صدوپنجاه‌­ودوم دنیاست اما دولت برای افزایش سرعت برنامه دارد. یکی از برنامه­‌هایی که در دولت سیزدهم مورد نظر است رساندن اینترنت با فیبر نوری به بیست میلیون خانوار است که تقریباً به طور کامل کشور را متصل به اینترنت با فیبر نوری که سرعت بسیار بالایی دارد می­‌کند. علی­رغم شکاف ده پانزده ساله‌­ای که ما در زمینه‌­ی سرعت اینترنت با دنیا داریم، اگر اینترنت مبتنی بر فیبر نوری مطابق برنامه اجرایی شود ما در این زمینه می­‌توانیم جزو پیشتازان قرار بگیریم، چرا که طرح­‌های فیبر نوری علی­رغم آن­که ده تا دوازده سال از اجرایی شدن تکنولوژی­شان می­‌گذرد هنوز به اندازه­‌ی کافی گسترده و فراگیر نشده‌­اند. از نکات کلیدی پیداسازی این طرح این است که برعکس این تصور که چنین طرحی باید از کلان­‌شهرها شود، در ایران فیبرنوری ابتدا در شهرهای کوچک مورد بهره‌­برداری قرار می­‌گیرد. با اجرای این طرح میانگین سرعت اینترنت از 12 مگابیت کنونی تا هزار مگابیت افزایش می­‌یابد و تحولی چشم­گیر در روند زندگی مردم حاصل خواهد شد. این طرح از اردیبهشت 1401 اجرایی شده و طبق برنامه تا سه سال آینده نهایی خواهد شد. هفت شرکت اینترنتی خصوصی و نیز شرکت مخابرات ایران در طرح دخیل هستند و برآورد ما این است که بیست درصد اجرای طرح را آسیاتک پیش ببرد.

ضعف در قانون­‌گذاری بیش از انحصار دست و پا گیر است

مباحث مرتبط با صنعت ارتباطات و اطلاعات آن­چنان مباحث خرد و متعددی دارد که از اساس این صنعت قابل انحصار نیست. آن بخش از موانع که ما دست به گریبان آن هستیم بیش از آن­که به انحصار مرتبط باشد، به نحوه‌­ی قانون­‌گذاری مربوط است. قوانین ما نیازمند به روز شدن و شفاف شدن است. به عنوان مثال ما در زمینه‌­ی رمزارزها که اکنون مقداری از تبادلات اقتصادی کشور با این امکان به پیش می‌­رود نیازمند قوانین به روز و شفاف هستیم. هم­چنین قوانینی که دسترسی شرکت­‌ها و استارت­آپ­‌ها به داده­‌های باز را فراهم کند از جمله خلاء­های قانونی ماست. داده‌­های باز می­‌تواند منجر به انواع خلاقیت­‌ها شود که تحولی در اقتصاد ما ایجاد می­‌کند. بدون شک در این زمینه آفت­‌هایی هم وجود دارد که خود من هم در برابر آن گارد دارم ولی این آفت­‌ها استثنا هستند و از هر ده مورد یک مورد با چنین وضعی روبه­‌روست. قوانین باید برای آفت‌­زدایی از این ساختار آمادگی داشته باشد اما بستن درها راه چاره نیست.

موانع آموزشی و زیرساختی توسعه

ما برای آنکه بتوانیم در زمینه­‌ی تکنولوژی­‌های نو مانند اینترنت اشیا و هوش مصنوعی پیش­رو باشیم باید ابتدا زمینه‌­سازی­‌های آموزشی می­‌کردیم. ما در دانشگاه آموزش به روزی نداریم و به عنوان نمونه من بعد از گفت­‌وگو و مصاحبه با کارکنان شرکت آسیاتک آشکارا احساس می­‌کنم ما نیاز داریم پس از دانشگاه، یک دوره‌­ی آموزشی جدی مبتنی بر مسائل اجرایی نیز برای کارکنان شرکت برگزار کنیم تا بتوانیم سطح آن­ها را به سطح مورد انتظار برسانیم. آموزش از عمده زیرساخت­‌های لازم برای پیش­رو شدن ما در فن­آوری­‌های تازه است که مغفول واقع شده است و ما دچار فقر نیروی انسانی هستیم. آن دسته از نیروهای انسانی که بسیار باهوش هستند و دانش خود را به شکل شخصی ارتقا داده‌­اند کسانی هستند که به دلیل فقر امکانات زیرساختی در داخل کشور مهاجرت می­کنند و کسانی که بناست به طور متوسط در حوزه‌­ی کار فعال باشند به دانش لازم نرسیده‌­اند و نیاز به بازآموزی دارند. علاوه بر این، ما از منظرهای زیرساختی دیگر نیز دچار مسئله‌­ایم. برای آن­که شما بتواند از یک اتومبیل بهره ببرید ابتدا نیازمند جاده‌­ی مناسب هستید. جاده­‌ی ما زیرساخت‌­های ارتباطی است که در حال حاضر چهارده تا پانزده سال در این زمینه از دنیا عقب هستیم. با چنین زیرساخت­‌هایی نمی‌­شود پیش­رو شد و برای آن­که در زمینه­‌هایی نظیر اینترنت اشیا و هوش مصنوعی حرفی برای گفتن داشته باشیم ابتدا باید زیرساخت­‌های ارتباطی را فراهم کنیم. توجه به گسترش زیرساخت­‌ها که نمود آن را در گسترش فیبر نوری می­‌بینیم پیش‌­نیازی است که نهادهای قانون­‌گذار و دولت پیش­‌بینی­‌های خوبی برای رسیدن به آن انجام داده­‌اند و مبلغی در حدود سی هزار میلیارد تومان برای این پیشرفت در نظر گرفته شده است.

شبکه ملی اطلاعات یک بحث فنی است نه سیاسی

بحث شبکه­‌ی ملی اطلاعات بیش از آن­که یک بحث سیاسی باشد یک بحث فنی است. ما نیازمند این هستیم که مسیر رسیدن داده به مخاطب داده را نزدیک بکنیم و به عنوان مثال اگر قرار باشد داده­‌ای از مشهد به زاهدان منتقل شود نیاز نباشد که آن داده ابتدا به تهران بیاید و سپس به زاهدان برود. این یک بحث فنی است و ربطی به مسائل سیاسی ندارد. اگر بناست داده­‌ای از ایران به کشورهای حوزه­‌ی خلیج فارس برود معنا ندارد که این داده از مرز ترکیه برود. طراحی شبکه‌­ی ملی اطلاعات که گاه به غلط اینترنت ملی نامیده می‌­شود در اصل یک بحث فنی برای توزیع کردن دیتا سنترها در داخل مرزها و نزدیک کردن مراکز توزیع به مخاطب است.

تماشاخونه 

ما در آسیاتک ره­‌نگاشت و چشم‌­اندازی برای آینده داریم که بر مبنای آن سرمایه­‌گذاری­‌های تازه‌­ای که شرکت به سمت آن­‌ها حرکت خواهد کرد را مشخص می‌کنیم. بر پایه­‌ی این برنامه ما ضمن گسترش شبکه‌­ی زیرساختی مبتنی بر فیبر نوری، در حوزه­‌ی تولید محتوا فعالیت بسیاری خواهیم داشت. در این زمینه اکنون شرکت‌ی را تأسیس کرده‌­ایم و در پلتفرمی که با نام تماشاخانه ایجاد کرده‌­ایم مشغول ارائه‌­ی خدمات محتوایی تصویری به مخاطبان هستیم و این روند گسترده‌­تر نیز خواهد شد. همچنین در چشم­‌انداز توسعه­‌ی دیتا سنتر، برنامه‌­ی ما این است علاوه بر تهران در دو مرکز کلان دیگر کشور به توسعه­‌ی فعالیت خود بپردازیم. اما در مجموع می­‌توان گفت نگاه ما بیشتر به گسترش زیرساخت­‌هاست و در موارد دیگر ترجیح می­‌دهیم از شرکت‌­های کوچک‌­تری که در زمینه‌­های مرتبط با فن­آوری اطلاعات فعال هستند حمایت کنیم.