مجید بنویدی مدیرعامل مجرب بیمه اتکایی آوای پارس، صنعت بیمه را در ایران، صنعتی فاخر توصیف کرده است که از اولین اهداف تیرهای مهلک تحریم‌های محدودکننده بوده، اما بدون بهره‌مندی از کمک‌های دولتی، علاوه بر کارآفرینی پایدار برای گروه بزرگی از هموطنان، با ایجاد امنیت فکری و مالی برای تولیدکنندگان، صاحبان کسب و کارها و اقشار شهروندان، موجب شده است چرخ‌های توسعه کشور روانتر و امن‌تر بچرخد. به گفته ایشان صنعت بیمه ایران در سال ۱۴۰۲ در مقابل فروش ۲۷۸ همت (هزار میلیارد تومان) حق بیمه ، ۱۷۰ همت خسارت به خریداران بیمه پرداخت کرده است. اما پرسش اینجاست که با وجود آن که نسبت درآمد فروش بیمه و پرداخت خسارت این صنعت، به طور محسوسی به نفع درآمد می‌چربد؛ چرا شرکت‌های بیمه‌ای عمدتاً با زیان انباشته قابل توجه دست به گریبان هستند؟ مدیرعامل خوشفکر بیمه اتکایی آوای پارس در گفت‌وگوی تصویری با برنامه سیمای تدبیر ضمن توضیح اهمیت صنعت بیمه در روند توسعه کشور، به این پرسش مهم نیز پاسخ داده است که آگاهی از آن را به فعالان اقتصاد و تولید توصیه می‌کنیم.
به نظر می‌رسد الگوی رفتاری شرکت‌های بیمه در ایران با روندهای جهانی صنعت بیمه متفاوت است. شرکت‌های بیمه در ایران در اکثر موارد به منابع قدرت و ثروت متصل هستند و بیش از آنکه به روندهای معمول بیمه‌ای متکی باشند به همین منابع اتکا دارند. آیا این نگاه را درست تلقی می‌کنید؟ در مورد روندهای صنعت بیمه در ایران و تفاوت آن با الگوهای صنعت بیمه در سطح جهانی چه می‌توانیم بگوییم؟
این موضوع که سیاست بر صنعت بیمه در ایران تأثیر دارد را میتوان تأیید کرد اما باید توجه داشت که صنعت بیمه در ایران صنعت بسیار فاخری است و بدون استفاده از کمک‌های دولتی توانسته است خدمات بسیار مناسبی به مردم ارائه دهد. در سطح جهانی کل تولید حق بیمه حدود هفت هزار میلیارد دلار است که بیش از شش درصد تولید ناخالص اقتصاد جهان را شامل می‌شود و یکی از مهم‌ترین بازارهای اقتصادی دنیا را شکل داده است.
این هنر صنعت بیمه است یا برآمده از اجبار؟ در ایران بخش عمده‌ای از بیمه‌ها اجباری هستند در دنیا روند چگونه است؟
در دنیا چیزی به نام بیمه اجباری معنای چندانی ندارد. سابقه صنعت بیمه به عموم مردم نشان داده است که بهتر است ریسک‌های زندگی را به صنعت بیمه منتقل کنند و به همین دلیل با میل و رغبت و بدون اجبار صنعت بیمه مورد اقبال قرار می‌گیرد. تا قبل از همه‌گیری کرونا در دنیا سهم بیمه‌های زندگی بیشتر بود ولی در حال حاضر با توجه به تورم موجود سهم دیگر انواع بیمه از بیمه‌های زندگی بیشتر است و بیمه‌های زندگی چهل درصد سبد بیمه‌ها را شکل می‌دهند. قاعده شرکت‌های بیمه بر مبنای مدیریت ریسک است و همان‌طور که مردم ریسک خود را به شرکت‌های بیمه انتقال می‌دهند شرکت‌های بیمه نیز خودشان را نزد شرکت‌های دیگر که بیمه‌های اتکایی نام گرفته‌اند بیمه می‌کنند. این ریسک به صورت زنجیره‌ای در جهان می‌چرخد تا هیچ منطقه جغرافیایی از ریسک‌های حاصل از بیمه آسیب نبیند. شرکت‌های بیمه اتکایی با چنین فلسفه‌ای شکل گرفته‌اند. با چنین تدبیری به عنوان نمونه هنگامی که در ژاپن سونامی شکل گرفت تمام بیمه‌گرهای بزرگ دنیا برای کاهش ریسک حاصل از این موقعیت درگیر شدند. از هفت هزار میلیارد دلاری که سهم صنعت بیمه از جی. دی. پی. جهانی است چیزی در حدود چهارصد و هفتاد میلیارد دلار به شرکت‌های بیمه اتکایی اختصاص دارد.
ما در شرایط تحریم نمی‌توانیم ریسک شرکت‌های بیمه‌ای را به زنجیره جهانی منتقل کنیم. در چنین شرایطی شرکت‌های بیمه اتکایی نظیر شرکت شما چگونه کار می‌کنند؟
این موضوع که ما نمی‌توانیم ریسک را از کشور خودمان خارج کنیم واقعاً از منظر مدیریت ریسک نقص محسوب می‌شود. پیش از شکل‌گیری تحریم بازار بیمه ایران برای شرکت‌های بیمه اتکایی جهانی بازار بسیار جذابی بود و بخش عمده‌ای از ریسک‌های بیمه ما را این شرکت‌ها پوشش می‌دادند ولی در حال حاضر علاوه بر تحریم این موضوع که رقابت شرکت‌های بیمه‌ای با یکدیگر سطح حق بیمه‌ها را پایین آورده است از جذابیت این بازار می‌کاهد.
در واقع این کاهش سطح حق بیمه ناشی از رقابت ناسالم شرکت‌های بیمه‌ای است. دلیل شکل‌گیری چنین رقابتی چیست؟
دو مسئله اصلی بر این موضوع تأثیر می‌گذارد. یکی ضعف نظارتی و مقرراتی و دیگری نحوه نگاه مدیران در شرکت‌های بیمه و ساختار این شرکت‌ها که مبنای عملکردشان جذب هر چه بیشتر پرتفوی بیمه‌ای است. این رویکرد شرکت‌های بیمه‌ای را به سمت ناترازی می‌برد ولی به نظر من چرخه بازار بیمه خودش را اصلاح می‌کند و ما از این وضعیت خارج خواهیم شد.
وضعیت بازار بیمه در ایران در حال حاضر چگونه است و شرکت‌های بیمه اتکایی چه جایگاهی در این بازار دارند؟
شرکت‌های بیمه‌گر مستقیم طبق قوانین صنعت بیمه حق ندارند بیش از بیست درصد ریسک فعالیت‌هایشان را نزد خودشان نگه دارند و البته این موضوع در مورد شرکت‌های بیمه‌ای گاه تا این حد پیش می‌رود که تا نودوپنج درصد ریسک را به شرکت‌های مختلف بیمه اتکایی منتقل می‌کنند. در سال 1402 در بازار بیمه ایران حدود دویست و هفتاد و هشت همت حق بیمه فروخته شده بود و تقریباً صد و هفتاد همت خسارت پرداخت شد و از میزان خسارتی که شرکت‌های بیمه‌ای پرداخت کرده‌اند یک ریال را دولت نپرداخته است. این پول حاصل تعاون و همکاری مردم، شرکت‌های بیمه مستقیم و شرکت‌های بیمه اتکایی بوده است. شرکت‌های بیمه‌ای ما اگر چه از حاشیه سود بالایی برخوردار نیستند ولی شرکت‌های سودآوری هستند. قسمت عمده این سود را هم صرف سرمایه‌گذاری می‌کنند. البته سود شرکت‌های بیمه در حدی نیست که بشود این شرکت‌ها را بهره‌ور تلقی کرد و این موضوع به دلیل تورم بالای سال‌های اخیر شکل گرفته است.
تا سال 1400 حاشیه سود تولید حدود سی درصد بود که در حال حاضر این حاشیه سود به حدود یازده درصد رسیده است. حاشیه سود صنعت بیمه در حال حاضر چند درصد است؟
نزدیک بیست درصد.
ده درصد پایین‌تر از تورم اعلامی. در این شرایط اگر شرکت‌های بیمه تنها به مسئولیت اجتماعی خود توجه کنند بیمه‌ای باقی نمی‌ماند که بخواهد خدماتی ارائه دهد. نگرش اقتصادی به صنعت بیمه در حال حاضر چگونه است؟
شرکت‌های بیمه منافع بیمه‌ای خود را در نظر می‌گیرند. منافع بیمه‌ای از رسوب پول بین زمان دریافت حق بیمه و زمان پرداخت خسارت حاصل می‌شود و برآمده از سرمایه‌گذاری پول رسوب شده است. منافع بیمه‌ای باید در حدی معقول باشد که بتواند توقع سهام‌داران را برآورده کند و همچنین منابعی را در شرکت نگهداری کند که شرکت بیمه بتواند خسارت‌ها را در آینده پرداخت کند. در نهایت آنچه که رخ داده و کارنامه صنعت بیمه این را نشان می‌دهد که این صنعت سال‌ها بدون کمک‌های دولتی توانسته است خسارت مردم را پرداخت کند و توانسته بدون کمک دولت اشتغال قابل توجهی ایجاد کند. مالیاتی که شرکت‌های بیمه پرداخت می‌کنند بسیار چشم‌گیر است و از سوی دیگر صنعت بیمه صنعتی پاک است که محیط زیست را آلوده نمی‌کند. برآورد همه این‌ها نشان می‌دهد که صنعت بیمه در شرایطی که اقتصاد ایران با بحران قابل توجه حاصل از تحریم مواجه است، توانسته باری از روی دوش اقتصاد مملکت بردارد. این در شرایطی است که صنعت بیمه جزو اولین صنایعی بود که با تحریم مواجه شد و برای ضربه زدن به اقتصاد ایران امکان خروج ریسک اقتصادی از کشور و انتقال به چرخه جهانی ریسک با منع شرکت‌های اتکایی جهانی از ورود به ایران گرفته شد تا اقتصاد ایران را زمین بزنند. خوشبختانه صنعت بیمه توانست زیر بار این مشکلات دوام بیاورد و دولت هم در این زمینه کمک کرد. بار اصلی تقبل ریسک در زمینه بیمه‌های اتکایی با بیمه مرکزی است و چند سالی هم هست که شرکت‌های بخش خصوصی بخشی از این بار را بر دوش گرفته‌اند. از جمله شرکت بیمه اتکایی آوای پارس که از سال 1401 وارد این بازار شده است. به نظر من بالندگی و بلوغ شرکت‌های اتکایی بخش خصوصی می‌تواند ظرفیت پذیرش ریسک صنعت بیمه را افزایش دهد.
برخی فعالان صنعت بیمه معتقد هستند که این صنعت نیازمند تحول است. شما با این نگاه تا چه میزان موافق هستید و چشم‌انداز صنعت بیمه و به خصوص بیمه اتکایی را در دولت چهاردهم چگونه می‌بینید؟
بله نظر من صنعت بیمه نیازمند تحول نیست. نیازمند تکامل است. صنعت بیمه با وجود گذشت حدود هشتاد سال از ورودش به ایران هنوز صنعت جوانی است و جای رشد بسیاری دارد. آینده صنعت بیمه را نیز با حضور آقای دکتر همتی به عنوان وزیر اقتصاد که خودشان رئیس کل بیمه مرکزی بوده‌اند و اشراف کاملی به مسائل این صنعت دارند روشن می‌بینم. به ویژه که ایشان با مفهوم بیمه اتکایی و مسئله انتقال ریسک به خوبی آشنا هستند. اگر شرایطی ایجاد شود که ما بتوانیم با بازارهای جهانی در ارتباط باشیم این روند بسیار پربارتر نیز خواهد بود. رابطه ما با بازارهای جهانی می‌تواند تنها در سطح انتقال ریسک نباشد، ما می‌توانیم از بازارهای جهانی ریسک را قبول کنیم و از این مسیر برای کشور ارزآوری داشته باشیم. از اساس بازار اتکایی در دنیا بر پایه داد و ستد ریسک شکل گرفته است. بر این پایه آینده را به خصوص برای بیمه‌های اتکایی روشن می‌بینم.
پیش‌بینی شما این است که صنعت بیمه ایران در آینده نزدیک گسترده‌تر می‌شود؟
بر پایه برنامه‌هایی که مشاهده می‌کنیم تمرکز بیمه‌ها روی رشته‌های تخصصی صنعت بیمه بیشتر و بیشتر می‌شود و شرکت‌های جدیدی در این زمینه وارد بازار خواهند شد. بازار بیمه ما در آینده قطعاً بزرگتر خواهد شد و بر این پایه باید کیفیت کار صنعت بیمه بالاتر برود و نرخ‌های بیمه فنی‌تر تعیین شوند تا منافع بیمه‌ای شرکت‌ها تحت‌الشعاع قرار نگیرد. هر چه منابع مالی بیشتری در شرکت‌های بیمه رسوب شود هم پرداخت خسارت ساده‌تر خواهد بود و هم اقبال سرمایه‌گذاران به صنعت بیمه بیشتر خواهد شد.
با توجه به توان مالی صنعت بیمه در حال حاضر و ریسک‌های موجود تصور می‌کنید شرکت‌های بیمه اتکایی در این بازار باید چه میزان انعطاف‌پذیرتر عمل کنند؟
ما باید قبول کنیم در حال حاضر در شرایط خاصی داریم. این موضوع که نمی‌توانیم ریسک‌های صنعت بیمه را به خارج از کشور منتقل کنیم و مشخص نیست تا چه زمانی در این وضعیت خواهیم بود چشم‌انداز را مبهم می‌کند. در چنین شرایطی باید توزیع ریسک را به صورت منطقی انجام داد و سرمایه‌ای که برای شرکت‌های اتکایی جذب می‌شود باید سرمایه کافی و قابل قبولی باشد تا توان پرداخت خسارت‌ها پایین نیاید و صنعت بیمه آسیب نبیند. در عین حال ما باید بتوانیم در وضعیت‌های که اتفاق فاجعه‌آمیز بزرگی رخ می‌دهد پشتیبانی دولت را داشته باشیم. پشتیبانی دولت از صنعت بیمه در حالت عادی لازم نیست ولی در وضعیت‌های ویژه حتماً باید وجود داشته باشد تا در شرایط ناتوانی در انتقال ریسک به خارج از کشور، این صنعت دچار فروپاشی نشود.
توجه به فن‌آوری‌های نوین اطلاعاتی دانش‌بنیان در صنعت بیمه و به طور مشخص بیمه‌های اتکایی چگونه است؟
توجه به این فن‌آوری‌ها به ویژه در زمینه فروش بیمه‌نامه و ارتباط میان بیمه‌گذاران مستقیم و مردم رایج و جاری است و سرویس‌های شرکت‌های بیمه‌ای در این زمینه در حال توسعه است. شاید شرکت‌های بیمه در این زمینه در اول راه باشند ولی تطبیق با شرایط تازه به خوبی و به سرعت در حال انجام است.
در مورد وضعیت شرکت آوای پارس در شرایط کنونی و نحوه تطبیق این شرکت با شرایط موجود می‌توانید به ما اطلاعاتی بدهید؟
با توجه به اینکه آوای پارس در سال 1401 افتتاح شده است، این شرکت توانسته است در سال مالی گذشته یک هزار میلیارد تومان از بازار حق بیمه قبول کند و تعهد بیمه‌ای بدهد و پیش‌بینی ما این است که امسال نیز بتوانیم این مبلغ را تکرار بکنیم و یک همت دیگر از بازار جذب بیمه داشته باشیم. در زمینه پرداخت خسارت هم فعال بوده‌ایم و در چند خسارت بزرگ، بیمه اتکایی آوای پارس سهم خود از خسارت را به موقع پرداخت کرده است. ما توانسته‌ایم بیش از بیست درصد سود برای سهام‌داران خودمان ایجاد بکنیم و بیش از دویست و بیست میلیارد تومان به آنها سود بدهیم. همچنین این روند ادامه‌دار خواهد بود. ورود شرکت‌های اتکایی خصوصی مانند آوای پارس در زمینه توزیع ریسک در کشور نقش موثری ایفا می‌کند.
